Poniżej
zamieściłem informacje dotyczące strat osobowych wojsk biorących
udział w wojnie we wrześniu 1939 r. W zestawieniu brak strat
wojsk słowackich biorących udział w agresji na Polskę,
które wyniosły od kilkunastu do kilkudziesięciu poległych
żołnierzy (najwięcej 78 żołnierzy), w zależności
od opracowań. Chciałbym zwrócić uwagę, iż większość
polskich badaczy, piszących o wojnie we wrześniu 1939 r.
przytacza szacunki strat niemieckich (bliższe podawanym przez
propagandę hitlerowską a później PRL-owską), które w
zestawieniu z realnymi stratami wojsk polskich podkreślają (w sposób
zamierzony lub nie) słabość polskiej armii we wrześniu
1939 r. Nie jest to zgodne z prawdą. Proszę zwrócić uwagę,
iż w zestawieniach niemieckich pojawia się pozycja "zaginieni",
która w sumie z pozycją "polegli" oddaje w przybliżeniu
rzeczywistą
ilość poległych żołnierzy niemieckich we wrześniu
1939 r. Polscy zaginieni to w wiekszości jeńcy wzięci do
niewoli po zakonczeniu walk. Ich liczba zgadza się z szacunkami
niemieckimi i sowieckimi. Według opracowań niemieckich na
cmentarzach w Polsce leży około 50 000 żołnierzy
niemieckich i członków organizacji paramilitarnych poległych we
wrzesniu 1939 r.
Straty osobowe wojsk biorących udział w kampanii polskiej w wrześniu 1939
r.
I. Straty osobowe Wojska polskiego w kampanii
polskiej.
Informacje przedstawione poniżej zostały opracowane przede wszystkim na podstawie publikacji pt. ,,Polska 1939-1945 - Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami’’ pod redakcją prof.
Wojciecha Materskiego i prof. Tomasza Szaroty, wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej Komisję Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2009. Na stronie 19, w tabeli nr 6. pt. Straty osobowe Wojska Polskiego w latach II wojny światowej, w/w publikacji, autorzy przedstawiają zestawienie strat opracowane przez utworzone przez komunistów przy Prezydium Rady Ministrów 6.01.1945 r. Biuro Odszkodowań Wojennych (BOW):
Kampania Polska:
a) Zabici: 66 300
b) Ranni: 133 700
c) Zaginieni: 420 000
-------------------------------
Ogółem: 620 000
Źródło: Sprawozdanie w przedmiocie strat i szkód wojennych Polski w latach 1939-1945, Warszawa 1947.
Dane zawarte w tej tabeli zostały następnie wielokrotnie zweryfikowane na podstawie licznych późniejszych opracowań.
Jedną z takich weryfikacji przeprowadzoną przez prof. Tadeusza Paneckiego autorzy zaprezentowali na str. 20 w tabeli nr 7. pt. Straty osobowe Wojska Polskiego w latach II wojny Światowej
Straty osobowe Wojska Polskiego w Kampanii Polskiej:
a) Zabici: 95-97 000 (a)
b) Ranni : 130 000
c) W niewoli: 420 000 (c1) + 230 000 (c2)
--------------------------------------------------------
Ogółem 876 000 (d)
Źródło: Tadeusz Panecki: Wysiłek zbrojny Polski w II wojnie światowej ,,Wojskowy Przegląd Historyczny’’ 1995, nr 1-2 s. 13, 18.
(a): autor podaje ogólną liczbę zabitych, zmarłych z ran i zaginionych bez wieści żołnierzy łącznie z 17-19 000 żołnierzy polskich poległych, zmarłych z ran i zaginionych na Kresach Wschodnich (Militarny udział Polski w II wojnie światowej [w:] Polski wysiłek zbrojny w drugiej wojnie światowej, Bilans, wnioski i doświadczenia, red. T. Panecki, Warszawa 1999 s.31)
(c1): Do niewoli niemieckiej dostało się 587 300 żołnierzy polskich, z tego 420 000 zostało osadzonych w obozach jenieckich. Dane niemieckie, podają wyższą liczbę 694 000 jeńców. Z tej liczby 10 000 zmarło z ran po dostaniu się do niewoli, a 120 000 zostało zwolnionych w pierwszym okresie po zakończeniu walk. W październiku i listopadzie 1939 r. zwolniono jeńców narodowości niemieckiej, a 17 420 osób narodowości ukraińskiej i białoruskiej przekazano ZSRR. Zwolniono także kilkadziesiąt tysięcy jeńców narodowości żydowskiej, którzy następnie zginęli w większości w obozach koncentracyjnych i gettach oraz kilkadziesiąt tysięcy niezdolnych do pracy, chorych i kontuzjowanych w czasie kampanii polskiej 1939 r.
(c2) do niewoli sowieckiej dostało się 452 500 żołnierzy polskich, z czego około 200 000 zostało osadzonych w obozach i łagrach (T. Panecki, Militarny udział Polski w II wojnie światowej s. 31)
(d) Podliczenie ma charakter orientacyjny. Część rannych znalazła się w niewoli, a w pierwszej pozycji ujęci są także żołnierze zmarli z ran.
Inną weryfikację danych opublikowanych przez BOW przeprowadził prof. Czesław Łuczak w swojej książce pt.: ,,Polska i Polacy w II wojnie Światowej’’ wydanej w 1993 r. przez Wydawnictwo Naukowe PAN.
Porównując owe zestawienia widać liczne różnice. Pierwszą z nich jest liczba strat bezwzględnych (zabici, zmarli z ran, trwale zaginieni bez wieści) w kampanii polskiej 1939 r. Występują tu liczby: 66 300 – BOW, ponad 70 tys. – C. Łuczak, 95-97 tys. – T. Panecki. Niewątpliwie liczba podawana przez BOW jest zaniżona, skoro na cmentarzach w Polsce jest 70 520 grobów żołnierzy z kampanii polskiej 1939 r., a na Kresach Wschodnich takich grobów jest jeszcze co
najmni
ej 964. Liczba żołnierzy polskich, którzy ponieśli śmierć z rąk Armii Czerwonej we wrześniu 1939 r., jest szacowana od kilku tysięcy – C. Łuczak, do 17-19 tys. – T. Panecki. Wymaga dalszych badań liczba zmarłych z ran. Wojsko Polskie w 1939 r. liczyło 950 000 żołnierzy, z czego przyjmuje się, iż 82 000 zostało po walkach internowanych:
a) w Rumunii: około 30 000
b) na Węgrzech ponad 40 000
c) pozostała liczba na Litwie, Łotwie i w Szwecji.
Według innych danych np. T. Dubicki, Wojsko Polskie w Rumunii w latach 1939-1941, Warszawa 1994, s. 180, liczba internowanych w Rumunii żołnierzy polskich wynosiła 24-25 000. Według danych rumuńskich z 23.09.1939 r. internowanych było 20 845 żołnierzy.
Sumując liczby żołnierzy wziętych do niewoli przez obu agresorów (587 300 + 452 000) otrzymujemy 1 039 800 ludzi a więc więcej, niż liczyło Wojsko Polskie w Kampanii Polskiej 1939 r. Wynika to z umieszczenia w statystykach jako wojskowych internowanych policjantów, urzędników itd.
II. Straty wojsk niemieckich w wojnie polskiej:
W wielu opracowaniach dotyczących Kampanii Polskiej w 1939 r. przyjmuje się zestawienie strat
niemieckich zgodnie z publikacją generała Mullera- Hillebranda ,,Das Herr 1933-1945”, Frankfurt nad Menem 1954 - 1969:
Straty osobowe wojsk niemieckich w Kampanii Polskiej:
a) Zabici: 16 343
b) Ranni: 27 280
c) Zaginieni: 320
-------------------------------
Ogółem: 43 943
Podobne zestawienie strat niemieckich poniesionych w Kampanii Polskiej w 1939 r. prezentuje niemiecka Wikipedia na stronie https://de.wikipedia.org/wiki/Polenfeldzug
w publikacji ,,Polenfeldzug‘‘.
Bardziej szczegółowe dane dotyczące strat niemieckich w Kampanii Polskiej są podane na stronie Wapedi.mobi https://wapedia.mobi/de/Polenfeldzug?t=3. Na str. nr 3 w dziale 3. 1. Kriegstote, Gefangene, Verluste (ofiary wojny, jeńcy straty). Zgodnie z tym opracowaniem straty niemieckie w początkowym oświadczeniu dowództwa armii po zakończeniu Kampanii Polskiej wynosiły:
a) Zabici: 10 572
b) Ranni: 3 409
c) Zaginieni: 30 322 (!!!!!!!!!)
Wśród nich nie było 734 zabitych, rannych i zaginionych żołnierzy Luftwaffe. Dane te opierają się głównie na danych z Medical inspektorat, który miał 10.244 poległych żołnierzy w trakcie kampanii i 593 poległych oficerów. Dane te zmieniły się od czasu publikacji po weryfikacji ich w oparciu o wpisy w dziennikach wojennych jednostek bojowych biorących udział w Kampanii Polskiej i wyniosły zabitych: 14.188 żołnierzy i 759 oficerów. Po kolejnych weryfikacjach przeprowadzonych przez Niemiecki Departamentu Obrony Sił Zbrojnych (dokument komórki statystycznej WVW / WED datowanego na 30.08.1944 bez strat Luftwaffe i Kriegsmarine ), ilość poległych w Kampanii Polskiej żołnierzy i oficerów niemieckich wzrosła do: 15.450 żołnierzy i 819 oficerów. Według innego dokumentu Wehrmacht Zentralstatistik z 30.11.1944 (Bundes Archiv - Militar Archiv we Freiburgu, dokument RH 7/653) straty niemieckie w kampanii wrześniowej to nie 16343 poległych i 320 zaginionych, tylko 16843 poległych i 320 zaginionych - razem 17163. Wzrost liczby zabitych w kolejnych sprawozdaniach niemieckich, wiąże się prawdopodobnie z zaliczeniem jako ,,zabici w trakcie walk’’ rannych zmarłych w wyniku poniesionych w trakcie walk obrażeń.
Zastanawia tak niska w stosunku do pierwotnych danych liczba zaginionych.
Tym bardziej, iz według szacunków niemieckich liczba jeńców w
polskiej niewoli wynosiła około 800 żołnierzy.
W archiwach niemieckich znajduje się również dokument o sygnaturze: BA-MA RH 3/134 według którego straty niemieckich wojsk lądowych w Kampanii Polskiej wyniosły: 16 843 zabitych i 320 zaginionych, co po dodaniu strat Luftwaffe i Kriegsmarine (odpowiednio 326 i 77 zabitych oraz 101 zaginionych) daje liczbę poległych 17 667 żołnierzy niemieckich.
Według opinii Normana Daviesa zawartej w publikacji: Zweites Kapitel: Das Erbe der Niederlage, 1. Die Ära des Hitler-Stalin-Pakts, 1939-41, aus: Im Herzen Europas - Geschichte Polens; 4.,
durchgesehene Auflage 2006, S. 60( Norman Davies: Chapter Two: The Legacy of Loss, 1 Era Paktu Hitler-Stalin, 1939/41, w: W samym sercu Europy - Historia Polska, 4, zmienione wydanie 2006, str. 60 ) ogólne straty Wehrmachtu w Kampanii Polskiej wyniosły ponad 50.000 zabitych. New York Times w dniu 28 Września 1939 roku, podał, że według władz polskich, straty niemieckie wyniosły w Kampanii Polskiej 90 000 zabitych, 400 czołgów i 500 samolotów.
Podobną wysokość strat niemieckich: 91 278 zabitych i zaginionych oraz 98 355 rannych można znaleźć w książce Apoloniusza Zawilskiego ,,Bitwy polskiego września’’ . Cytuje on między innymi feldmarszałka Ericha von Mansteina, który w swoich ,,Straconych zwycięstwach’’ podaje następujące straty (tylko GA Południe): 6 554 zabitych, 4 062 zaginionych, 20 478 rannych.
Większość autorów polskich podaje jednak (jak wspomniałem na
wstepie) szacunki strat niemieckich w Kampanii Polskiej, bliższe oficjalnych zgodnych z publikacją generała Mullera- Hillebranda. Przykładowo Leszek Moczulski ,,Wojna Polska 1939 r.’’ szacuje straty niemieckie na 25 000 zabitych i zaginionych oraz 45 000 rannych. W książce Grzelaka i Stańczyka "Kampania Polska 1939 roku" całościowe straty niemieckie oszacowane przez autorów to: 16 600 zabitych, 30 300 rannych i 3 400 zaginionych.
Więcej informacji na temat strat niemieckich i nie tylko w Kampanii Polskiej można znaleźć pod adresami:
https://forum.axishistory.com/viewtopic.php?f=5&t=120220&start=0
https://www.sehepunkte.de/2006/10/8940.html
III. Straty wojsk sowieckich w wojnie polskiej
Wysokość strat sowieckich w Kampanii Polskiej 1939 r. na 2 500- 3 000 zabitych i 8 000 – 10 000 rannych próbuje oszacować prof. Czesław
Grzelak w swoich publikacjach:
a) ,,Kampania Polska 1939 r.’’ - wydana w 2008 r. przez wydawnictwo Rytm
b) ,,Kresy w czerwieni 1939. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę’’ - wydana w 2008 r. przez wydawnictwo Rytm.
Natomiast według opracowań rosyjskich np.: Г.Ф.Кривошеев (под редакцией). Россия и СССР в войнах XX века: Потери вооруженных сил’’
https://lib.ru/MEMUARY/1939-1945/KRIWOSHEEW/poteri.txt
straty sowieckie w Kampanii Polskiej wyniosły:
a) Zabici w akcji: 973
b) Zmarli z ran: 102
c) Zaginieni: 302
d) Śmierć poza walką: 76
e) Zmarli z chorób: 22 (na pewno wlicza się tu też zakażenie krwi)
Razem polegli: 1475 (972 - Front Ukraiński, 503 - Białoruski)
f) Ranni: 2002 (1360 - Front Ukraiński, 642 - Białoruski)
g) Chorzy: 381
----------------------------------------
Razem straty: 3858
Krzysztof Kopeć
Tekst
opublikowany również na portalu edukacyjnym IPN: Kampania
Polska 1939 r.